Al zolang ik mij kan herinneren vind ik menselijke interactie super interessant. Vroeger als mijn ouders afscheid namen van hun bezoek dan lag ik bovenaan de trap te luisteren en probeerde ik uit hun gedrag op te maken of ze een leuke avond hadden gehad. Later in mijn werk als projectleider had ik soms projecten waar alleen maar gedoe leek te zijn. Hoe kan dit toch? Mijn nieuwsgierigheid naar interactie en groepsdynamiek bracht me bij de opleiding tot teamcoach.
De Roos van Leary helpt ‘lastig’ gedrag te typeren
Tijdens de opleiding leerde ik opnieuw de Roos van Leary kennen. Een model waarmee je naar relationele interactie kijkt in groepen. Timothy Leary onderscheidt in dit model 4 basisgedragingen en gaat ervanuit dat gedrag een reactie oproept. Ik vind het een interessant model dat mij helpt bij het typeren van gedrag en het verduidelijken van de werking van gedrag op anderen. Het helpt mij om ‘lastige’ mensen te plaatsen en bewust te kiezen voor een communicatiestijl die past bij de doelstelling van dat moment. Voor de duidelijkheid: het is dus géén model om mensen te karakteriseren of te typeren. Het gaat bij de Roos van Leary om de interactie tussen mensen; niet over het karakter van mensen. Ieder mens heeft elke gedragingen uit de Roos van Leary in zich en zal deze in specifieke situaties inzetten. Wel hebben mensen vaak voorkeursgedragingen die je dus wat vaker zal zien. Genoeg introductie, tijd voor verdieping en een praktijkvoorbeeld!
Gedrag roept gedrag op
De Roos van Leary is een windroos, opgebouwd uit twee assen. Op de verticale as zie je de opstelling die iemand tegenover een ander heeft: dominant gedrag (boven) en volgzaam gedrag (onder). Op de horizontale as zie je de relatie met de ander: is het gedrag gericht op samen of tegen? Een korte toelichting:
- Bovengedrag. Hiermee wordt bedoeld dat iemand dominant gedrag vertoont naar de ander.
- Ondergedrag. Het gaat hier om onderdanig gedrag waarbij iemand zich afzijdig kan opstellen, zich wegcijfert of heel bescheiden is.
- Tegengedrag. Het gaat hier om mensen die de aanval openen en het niet zomaar met iedereen eens zijn. Zij willen uitleg en motivatie horen voordat zij in actie komen. Het gedrag is gericht op andere belangen dan acceptatie.
- Samengedrag. Het gaat hier om een ideale situatie waarbij in goed teamverband gewerkt wordt en men openstaat voor de mening van anderen. Het gedrag is gericht op acceptatie van elkaar en veelal op basis van wederzijds respect.
Je kunt je voorstellen dat gedrag een reactie oproept. Leary ontdekte dat ‘ samen’, ‘tegen’, ‘boven’ en ‘onder’ in relatie staan tot elkaar. Dit filmpje geeft een korte uitleg over de relaties.
Een praktijkvoorbeeld please!
Maar hoe beïnvloed je nou ‘lastige’ mensen? Een praktijkvoorbeeld uit de tijd dat ik als projectleider werkte. In het projectteam maakte we werkafspraken en één teamlid kwam deze afspraken niet na. Hierdoor raakt hij op afstand van de rest van het team en hoorde je voorzichtig wat geklaag in het team over de manier waarop de collega zijn werk deed. De klant begon het ook op te vallen dat de belofte die ik hem had gedaan niet 100% nagekomen werd. Het teamlid uitte zich niet direct naar mij maar vertoonde opstandig en passief gedrag. Iets wat bij mij weer irritatie opriep.
De neiging om dominant en sturend in te grijpen was groot. Ik geef eerlijk toe, in deze valkuil ben ik meerdere malen gestapt! Hoe harder ik als projectleider duw, hoe meer de ander zich terugtrekt en hoe passiever de ander zich opstelt. Helemaal logisch als je naar de roos van Leary kijkt: tegen-gedrag roept tegen-gedrag op. Wat mij zou helpen is om mijzelf meer afhankelijk op te stellen en te zoeken naar een samenwerking. Door even volgzaam te zijn, nodig ik de ander uit om een meer actieve rol te pakken. Ik vond het destijds lastig om niet primair te reageren maar de situatie te herkennen, analyseren en bewust een andere communicatiestijl in te zetten. Maar oefening baart kunst!
Niet alleen voor leiders!
Je bewust zijn van je positie en kunnen switchen tussen de communicatiestijlen binnen de Roos van Leary is niet alleen voor leidinggevenden handig. Het model helpt iedereen die invloed wil uitoefenen en een samenwerking wil sturen zodat deze constructief blijft.
Food for thought
Denk maar eens na: met welke ‘lastige’ mensen heb jij onlangs te maken gehad? Welk gedrag vertoonde die persoon waardoor hij lastig werd? Welk gedrag vertoonde jij? Kan je dat plaatsen in het model? Welk gedrag gaat jou de volgende keer helpen?
Over de auteur: Annemiek
Annemiek helpt leidinggevenden om het beste uit hun team te halen. Als klein meisje was ze al gefascineerd door groepsdynamiek en inmiddels heeft ze hier haar werk van gemaakt. Ze begeleidt teams naar een samenwerking met meer plezier én resultaat.